Çevresel Harcamaların Yüzde 85’ini Belediyeler Yapıyor

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) 22 Mart 2012’de, 2010 yılına ait Kamu sektörü çevresel istihdam ve harcama istatistikleri araştırmasının verileri yayınladı.¹ Bu araştırma ve verileri nasıl yorumlanabilir?

Bu araştırma çevre konusunda faaliyetlerde bulunan kamu kuruluşları, tüm il özel idareleri ve nüfus büyüklüğüne bakılmaksızın tüm ilçe belediyeleri ile nüfusu 5000 ve üzerinde olan tüm belediyeleri kapsıyor. Tablo 1’de 2010 yılı verileri ve bu verilerin hangi kalemlerden oluştuğu verilmekte.

Tablo 1: Kamu Sektörü Çevresel Harcamaları, 2010

Kaynak: TÜİK

1. Harcamaları bölünemeyen faaliyetler başlığı altında, birden fazla çevresel konuyu içeren ve harcamalarının konulara göre ayrıştırılması mümkün olmayan faaliyetler yer almaktadır.

Yapılan araştırmaya göre, harcamalar bir önceki seneye göre yüzde 1.5 oranında artarak 9,86 milyar TL olarak gerçekleşti. Aynı yılın Merkezi Yönetim Bütçe (MYB) harcamalarına bakıldığında bu artış oranı yüzde 9.7.²

Tabloya göre harcamaların yüzde 32,7’sini su hizmetleri,  yüzde 29,9’unu atık yönetimi hizmetleri, yüzde 18,3’ünü atıksu yönetimi hizmetleri ve yüzde 19,1’ini ise diğer çevresel harcamalar oluşturmakta.³

Amaçlarına göre harcamalara bakıldığında, bu harcamaların 6,37 milyar TL’sini (yaklaşık olarak yüzde 65) cari harcamalar, geriye kalan 3,48 milyar (yaklaşık olarak yüzde 35) TL’sinin yatırım harcamalarından oluştuğu görülmektedir. Araştırmaya göre bu harcamaların yüzde 85’i belediyeler,  yüzde 2.3’ü il özel idareleri ve yüzde 12,7’si diğer kamu kurum ve kuruluşlarınca yapılmış. Kurumlar açısında ilginç olan nokta belediyelerin bu harcamaları içinde cari harcamaların Yüzde 71, İl Özel İdareleri ile diğer kamu kurumlarında ise yatırım harcamalarının payının yüzde 74 olduğu. Yani kamu çevresel harcamalarının büyük çoğunluğu belediyelerin yaptığı cari harcamalardan oluşuyor.

Bu harcamaların MYB harcamaları ile karşılaştırılması bütün içindeki oranı da gösterecektir. Bir zaman serisi içinde çevresel harcamaların MYB harcamaları ile karşılaştırılması aynı zamanda bu konudaki kamu politikasının ortaya konması açısından da önemli olacaktır.

Tablo 2’de belediye ve diğer kamu kurumları tarafından yapılan çevresel harcamaların 2007-2010 dönemli değişimleri ile MYB harcamalarının aynı dönemdeki değişimi verilmekte.

Tablo 2: Çevre Harcamaları ile Bütçe Harcamaları Arasındaki Artışların Karşılaştırılması

Kaynak: TUİK ve BUMKO verilerinden derlenmiştir.

Makro bir bakışla, çevresel politikaların son birkaç yıldır hiç olmadığı kadar çok dillendirilmesine rağmen, bunun kamu bütçelerine yansımadığı ortaya çıkıyor.

Tablodan analitik bir sonuç çıkarmak zor görünüyor. Detayları verilmediği için yıllar içindeki değişimleri açıklamak mümkün değil. Buna karşın, örneğin 2007 yılında, belediyelerin çevresel harcamalarının yapılan büyük bir projeden kaynaklandığını tahmin edebiliriz. Çünkü harcamalar büyük olmadığı için büyük bir yatırım projesinin tabloda ciddi değişiklik yapma etkisi olur.

Özetlemek gerekirse, bu harcamaların büyük çoğunluğunun belediyeler tarafından yapılması yerel çevre politikalarının gelişebilmesine önayak olduğu için olumlu karşılanmalı. Ancak, diğer yandan bu harcamaların büyük kısmı cari harcamalardan (personel giderleri, işletme giderleri…vb) oluştuğu için geliştirilmesi ümit edilen bu politikalara ayrılacak olan kaynağın çok da fazla olmadığı ortaya çıkar.

Sonuçta, TUİK’in bu tür verileri tutuyor ve kamuoyuyla paylaşıyor olması önemli bir gelişme. Bunun düzenli aralıklarla ve olabildiğince detay içermesinin hem şeffaflık hem de konunun takibi için önemli bir araç olacağı ortadadır.

1 – Türkiye İstatistik Kurumu

http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=10778

(Erişim Tarihi: 05.04.2012)

2 – Bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürlüğü

http://www.bumko.gov.tr/TR/Genel/BelgeGoster.aspx?F6E10F8892433CFFA79D6F5E6C1B43FF35F2AAE4F54DAF9B

(Erişim Tarihi: 05.04.2012)

3 – Bu tabloda kullanılan sınıflandırma (CEPA) açıklamaları için bakınız:

http://www.tuik.gov.tr/MetaVeri.do?tb_id=10&ust_id=3

(Erişim Tarihi: 05.04.2012)